تاریخ صدور پروانه ساخت معمولاً به عنوان یک شاخص اولیه برای تخمین سن ساختمان به کار می‌رود. در ساختمان‌های کوچک‌تر مانند آپارتمان‌های ۴ طبقه تک واحدی، فاصله زمانی بین صدور پروانه و بهره‌برداری معمولاً بین ۱۲ تا ۱۸ ماه است.
با افزایش تعداد طبقات و واحدها، این بازه زمانی نیز افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، در ساختمان‌های بزرگ‌تر مانند برج‌های ۱۵ طبقه، استفاده صرف از تاریخ پروانه ساخت برای تعیین دقیق سن ساختمان چندان دقیق نیست.
با وجود این محدودیت‌ها، تاریخ صدور پروانه ساخت همچنان به عنوان مرجع اصلی برای اعطای انواع وام مسکن، به ویژه وام اوراق تسهیلات مسکن، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این امر نشان می‌دهد که علی‌رغم برخی نارسایی‌ها، تاریخ پروانه ساخت همچنان یک سند مهم و قابل استناد در تعیین سن ساختمان به شمار می‌رود.
۱. گواهی پایان :
کار گواهی پایان کار به عنوان سندی رسمی برای تایید اتمام ساخت و بهره‌برداری از ساختمان، باید نشان‌دهنده سن دقیق ملک باشد. اما در عمل، به ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، این سند اغلب با تاخیر چندین ساله صادر می‌شود.
دلایل این تاخیر می‌تواند تخلفات ساختمانی، پیچیدگی‌های اداری و سایر عوامل باشد. بنابراین، تکیه صرف بر تاریخ گواهی پایان کار برای تشخیص سن دقیق ساختمان، می‌تواند گمراه‌کننده باشد.
۲. سند رسمی: محدودیت‌ها و کاربردها
تاریخ ثبت سند رسمی نیز به دلیل ارتباط مستقیم با تاریخ صدور گواهی پایان کار، از همان مشکلاتی رنج می‌برد. یعنی، تاخیر در صدور گواهی پایان کار به طور مستقیم بر تاریخ ثبت سند نیز تاثیر می‌گذارد. در نتیجه، سند رسمی نیز نمی‌تواند به عنوان یک شاخص دقیق و قابل اعتماد برای تعیین سن ساختمان به حساب آید.

۳. بنچاق و صورت مجلس تفکیکی:
اهمیت در موارد دیگر بنچاق و صورت مجلس تفکیکی، هرچند اسناد مهمی برای تعیین مشخصات ملک مانند امکانات، آدرس و مالکیت مشترک هستند، اما برای تشخیص سن ساختمان کاربرد چندانی ندارند. این اسناد عمدتاً به منظور ثبت مالکیت و مشخصات فیزیکی ملک صادر می‌شوند و اطلاعات دقیقی در مورد تاریخ ساخت ساختمان ارائه نمی‌دهند.
همان‌طور که در این بخش مشاهده شد، تکیه بر اسناد رسمی مانند گواهی پایان کار، سند رسمی، بنچاق و صورت مجلس تفکیکی به تنهایی برای تشخیص دقیق سن یک ساختمان، به ویژه در شرایط پیچیده شهری، کافی نیست.
برای رسیدن به یک تخمین دقیق از سن ساختمان، ممکن است نیاز به بررسی سایر مدارک و روش‌های ارزیابی مانند تاریخ نصب کنتورها، مصالح ساختمانی و حتی بررسی‌های کارشناسی باشد.

یکی از روش‌های دقیق برای تخمین سن یک ساختمان، بررسی تاریخ نصب کنتورهای آب، برق و گاز است. این تاریخ‌ها معمولاً نشان‌دهنده زمان شروع بهره‌برداری از ملک هستند.
با مراجعه به کنتورهای مختلف و بررسی تاریخ درج شده روی آن‌ها، می‌توان به یک تخمین دقیق‌تر از سن ساختمان رسید.
با این حال، لازم به ذکر است که در برخی موارد، به خصوص در ساختمان‌های قدیمی‌تر، ممکن است کنتورها به دلایل مختلف تعویض شده باشند. بنابراین، تکیه صرف بر تاریخ یک کنتور ممکن است به نتایج نادرستی منجر شود.
توصیه می‌شود برای اطمینان بیشتر، تاریخ نصب همه کنتورها را بررسی کرده و از میانگین یا جدیدترین تاریخ به عنوان معیار استفاده شود.

از سوی دیگر، استفاده از سنگ تراورتن در نما، به ویژه در سال‌های اخیر به دلیل استانداردسازی شهرداری، نشان‌دهنده ساختمان‌هایی با سن کمتر از ۱۰ سال است. علاوه بر نما، نوع پنجره‌ها نیز می‌تواند سرنخ‌های مهمی در مورد سن ساختمان ارائه دهد.
برای مثال، پنجره‌های پی‌وی‌سی معمولاً در ساختمان‌های نوسازتر یافت می‌شوند، در حالی که پنجره‌های قدیمی‌تر اغلب دارای چارچوب آهنی و طراحی ساده‌تری هستند.
همانطور که اشاره شد، تحلیل مصالح ساختمانی برای تعیین سن ساختمان، نیازمند دانش و تجربه کافی در این زمینه است. کارشناسان ساختمان با توجه به تغییرات مداوم در مصالح ساختمانی، سبک‌های معماری و استانداردهای ساخت و ساز، می‌توانند با دقت بیشتری به این موضوع بپردازند. البته، این روش به تنهایی نمی‌تواند سن دقیق ساختمان را مشخص کند و بهتر است در کنار سایر روش‌ها مانند بررسی اسناد و تاریخ نصب کنتورها مورد استفاده قرار گیرد.
راهنمای تشخیص سن بنای ساختمان
همان‌طور که در این مقاله بررسی شد، تعیین دقیق سن یک ساختمان به عوامل متعددی بستگی دارد و روش واحدی برای همه ساختمان‌ها وجود ندارد. هر یک از روش‌های بررسی اسناد، تاریخ نصب کنتورها و تحلیل مصالح ساختمانی، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند.
برای رسیدن به یک نتیجه دقیق‌تر، بهتر است از ترکیبی از این روش‌ها استفاده شود و در صورت نیاز، از نظر کارشناسان ساختمان نیز بهره‌مند شد. در نهایت، شناخت دقیق سن یک ساختمان، به ویژه در معاملات ملکی، به تصمیم‌گیری بهتر و آگاهانه‌تر کمک خواهد کرد.